Knjaževac je grad na ušću dve reke – Svrljiškog i Trgoviškog Timoka. 273km je udaljen od Beograda, 70 km od Niša i 40 km od Zaječara. Okružuju ga obronci Stare planine, Tresibabe i Tupižnice. Prostor oko Knjaževca, koji pripada Timočkoj Krajini, bio je od davnina naseljen raznim plemenima. Ovim krajevima prošle su mnoge vojske. Mnogo se ratovalo, palilo, razaralo, i nanovo gradilo i obnavljalo. Prošle su tu horde Huna i Avara, a za njima prostranu dolinu Timoka naselili su Sloveni.Timočani su menjali gospodare. Živeli su pod vlašću Franaka, Bugarske i Vizantije, o čemu svedoče ostaci mnogobrojnih srednjevekovnih naselja i crkvi sačuvanih u okolini grada. Potom ovu oblast osvajaju Turci, da bi najzad došla u okrilje Srbije. U rimsko doba, Knjaževac se nazivao Timacum Minus, potom postaje Gurgusovac (po golubovima “gurgusanima”), a današnje ime datira iz 1859. godine, po knjazu Milošu Obrenoviću.
O Knjaževcu, gradu koji su nekada zvali “Srpskom Venecijom” i “Malim Parizom”, zbog sedam mostova preko reke, pisali su mnogi, uključujući i čuvenog arhitektu Le Korbizjea koji ga je, putujući na istok 1910. godine, posetio i, inspirisan slikovitošću ulica i arhitektutom grada, napravio njegov crtež koji se danas čuva u Narodnom muzeju u Beogradu.
Centar Knjaževca leži na obalama reke Timok a Stara čaršija predstavlja najprepoznatljiviji deo grada. Simbol celog mesta je kameni most, izgrađen 1913. godine. Jednu stranu reke uobličuje aleja kestenova, a drugu lipa. Knjaževac ima i dobro očuvanu narodnu arhitekturu. Materijalna dobra se čuvaju u Zavičajnom muzeju, gde se među eksponatima izdvaja bogata zbirka dvopređnih čarapa, nominovana za prvi stepen zaštite na svetskom nivou. Knjaževac je i jedna od stanica na Putu vina kroz Srbiju. Vino je u ovom kraju neodvojivo od istorije i tradicije, te postoji verovanje da, kada sve prođe, ostaju Bog i vino. Vinogradi se gaje sa ljubavlju, a u njima rastu i sortne i autohtone vrste. U vinariji “Jović” u Potkranju prave i “višnjicu”, jedinstveno voćno vino od višnje.
Lepa varoš Knjaževac, sa svojim okolnim selima, izuzetna je destinacija. Domaćini pozivaju goste i kažu “Knjaževac je varoš vinograda i kvalitetnih vina, zanimljivih običaja i gostoljubivih ljudi. U našim selima bićete dočekani kao prijatelj, a na dohvat ruke će Vam biti nezagađena priroda, zdrava domaća hrana, zaboravljena jela, čist vazduh i još mnogo toga”. Što se našeg utiska tiče, poziv treba prihvatiti.
ARHEO – ETNO PARK – Nalazi se u selu Ravna (8 km od Knjaževca). Rekonstruisan prikaz tradicionalnog graditeljstva ovog kraja čine kuće iz Gornje Kamenice i Berčinovca, Muzej vina sa vinotekom, ambar i kazan za pečenje rakije sa Stare planine, kao i lapidarijum sa rimskim kamenim spomenicima.
TIMACUM MINUS – Najstarije vojno utvrđenje iz rimskog doba pored sela Ravna. U njegovoj blizini otkrivene su rimske nekropole i kupatilo.
MANASTIR SVETE TROJICE – zadužbina despota Lazara, i
CRKVA PRESVETE BOGORODICE iz 14. veka – najvredniji spomenik Eparhije timočke.
VODOPAD BIGAR
Prirodna atrakcija na putu Knjaževac-Pirot, u blizini Kalne.
STARA PLANINA – Važan turistički centar, naročito u zimskom periodu. Vrh Midžor (2169.m) drugi je po visini u zemlji. Skijalište “Babin zub” poseduje žičaru četvorosed “Konjarnik” i ski lift. Na lokaciji “Jabučko ravnište” nalaze se prva gondola u Srbiji, žičara četvorosed “Rudine” i ski lift. Više od 13 km uređenih staza različitih težina, uključujući i one za ekstremne sportvove, sistemi za veštačko osnežavanje, “Falkenštajner hotel Stara planina”, kao i ponuda seoskog turizma, čine Staru planinu izuzetnom turističkom destinacijom.
Turistička organizacija Srbije, organizator nacionalnog izbora za “Izuzetne destinacije Evrope” (European Destinations of Excellence – EDEN), na konkursu održanom u Srbiji prvu nagradu dodelila je opštini Knjaževac. Pobednička destinacija konkurisala je sa đurđevdanskim obredom Molitva, koji je upisan na Listu elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa Republike Srbije i, kao deo Đurđevdanskih običaja, uključen je u regionalni predlog za upis Đurđevdana na UNESCO Reprezentativnu listu nematerijalne kulturne baštine.
MUZEJ GRADA – Nalazi se u bivšoj kući Ace Stanojevića, radikalskog prvaka, bliskog saradnika Nikole Pašića, predsednika Narodne Skupštine Srbije.
ZAVIČAJNI MUZEJ – Smešten u porodičnoj kući porodice Sibinović, poseduje predmete od praistorije, preko srednjeg veka, do Timočke bune i današnjih dana.
CRKVA SVETOG ĐORĐA – Izgrađna je u čast prvog dolaska Knjaza Miloša u Gurgusovac. U njenoj riznici je Jevanđelje iz 1805. godine.
SPOMEN PARK – Deo kulturno-istorijskog nasleđa koje spaja događaje od 1804.godine pa do završetka Drugog svetskog rata.
DŽERVIN VILA – Izgrađena po ugledu na vile u češkim banjama
GURGUSOVAČKA KULA – Nekada simbol stradanja, nazvana “Srpskom bastiljom”, danas je sastavni deo Doma kulture.
BAZEN BANJICA – Sportsko-rekreacioni centar “Banjica” koji dobija vodu iz termalnog izvorišta Rgoška banjica.
U podnožju Midžora, najvišeg planinskog vrha istočne Srbije, u selima Vrtovac i Balta Berilovac (35 km od Knjaževca), svake godine se prve subote posle Đurđevdana, održava Turističko-privredna manifestacija “Đurđevdanski susreti – Molitva pod Midžorom”, koja slavi snagu proleća i prirode, uzdizanje života iz zimske obamrlosti. Ovaj ritual, koji u sebi spaja paganske i hrišćanske elemente, prati etno festival koji obuhvata tradicionalne pesme i igre, čobanska nadmetanja, izbor najlepše čobanice, takmičenja u pripremanju starih jela, stare zanate.
Područje opštine Knjaževac, koje obuhvata i 85 sela, prostire se u dolinama reka Svrljiški, Trgoviški i Beli Timok, na padinama Tresibabe i Tupižnice, i na područjima severnog dela Stare Planine. Sela sa razvijenom turističkom ponodom, poput Crnog Vrha, Kalne, Ćuštice, Balta Berilovca i drugih, karakteriše lepota, preplitanje etno motiva i tradicije sa kasnorimskim iskopinama i spomenicima, mogućnost beskrajnih šetnji i ljubaznost domaćina koji pripremaju lokalne specijalitete poput “Belmuža” (specijalitet koji nastaje dugim kuvanjem u kazanu mladog ovčijeg sira i kukuruznog brašna).
ETNO SELO SRNA – Ovaj simbol etno turizma Knjaževca nalazi se u selu Inovo. Raspolaže hotelom, brvnarama, bazenom, baštom sa klupama za odmor, restoranom i malim zoološkim vrtom. Ceo kompleks je spoj tradicije i savremene udobnosti.
