Skadarsko jezero zvanično pokriva prostor od 391 km2 ali se ponekad, naročito zimi, razlije i na 550 km2. Veći deo pripada Srbiji i Crnoj Gori, a manji Albaniji. Vodom ga pune Morača, Rijeka Crnojevića i mnogobrojni podzemni izvori. Skadarsko jezero je bilo put kojim su kroz istoriju plovili Iliri, Goti, Avari, Tatari, Grci, Rimljani, Sloveni, Turci i mnogi drugi. Na njegovim ostrvima srednjevekovni kaluđeri pisali su i prepisivali knjige, sve dok se na Obodu 1494. godine nije pojavila prva štamparija Južnih Slovena. Na našoj strani jezera ima 60 naselja od kojih su najveća Rijeka Crnojevića i Virpazar.
Plovidba Skadarskim jezerom podrazumeva doživljaj u kome se smenjuju zeleno-plava voda, sivkasto kopno na horizontu i trska iz koje izranjaju ostrva sa manastirima, starim tvrđavama i ponekim ribarskim zaseokom. Najveća atrakcija Skadarskog jezera su ostrva kojih ima pedesetak. Na njima su brojni manastiri iz doba Nemanjića, Balšića i Crnojevića, te se ceo ovaj prostor i naziva “Zetska Sveta Gora”.
Svako od ovih ostrva ima i svoju priču. Najlepše, najveće i najviše ostrvo je Vranjina. Nasipom je spojeno sa obe strane jezera i na njemu je istoimeni manastir koji je, po predanju, osnovao Sveti Sava. U njemu je bila stolica prvog Zetskog episkopa. Današnji izgled crkvi dao je knjaz Nikola koji ju je ne samo obnovio već je i konak dozidao. Knjaz je imao osam kćeri kojima je, priča se, na vreme rekao: “Koja se ne uda, ostatak života provešće u manastiru.”
Bez obzira koliko su i ostrvo Vranjina i manastir prelepi, svih osam kćeri knjaza Nikole se – udalo. Na ostrvu Starčevo je 1540. godine sahranjen čuveni štampar Božidar Vuković koji je prvi poneo titulu “vojvode” štamparstva. Na Komu je Njegoš proglašen za arhimandrita, a na Žabljaku je bila prestonica Crnojevića. Ostrvo Lesendro poznato je kao turska tvrđava i kazamat.
Nezaobilazna atrakcija Skadarskog jezera je i manastir Donji Brčeli čiji je ktitor Jelena, žena Đurđa Balšića koji je u narodu poznat kao Banović Strahinja. U ovoj crkvi je sahranjeno i obezglavljeno telo lažnog cara Šćepana Malog. Nadomak Virpazara, nekoliko stotina metara udaljena od obale, nestvarno izranja iz jezera stara tvrđava Grmožur. Na njenim zidinama danas su kolonije ptica a nekada je služila kao turska granična postaja prema Crnoj Gori.
U vreme knjaza Nikole tu je bio zatvor u koji su dovođeni najteži zatvorenici. Zatvor je funkcionisao na osnovu dva osnovna člana Pravilnika.
Prvi je glasio da, ukoliko zatvorenih pobegne, čuvar mora da odsluži deo njegove kazne, a drugi da i zatvorenik i čuvar moraju biti neplivači. Iz ovog “Crnogorskog Alkatraza”, kako su ga prozvali, poslednji snalažljivi zatvorenik pobegao je plivajući na dasci. Ostale su samo ptice.
U filmu Živka Nikolića “Čudo neviđeno”, koji je lepotu Skadarskog jezera odneo u svet, snažan utisak ostavile su baš ptice. Ovo jezero je i nacionalni park i poznato zimovalište mnogobrojnih ptica. Procenjuje se da na njemu boravi oko 270 vrsta što je polovina svih evropskih vrsta. Pored kormorana, patki, čaplji, gnjuraca, liski i bezmalo svih evropskih ptica močvarica, ovde se ugnjezdio i pelikan kao najegzotičnija vrsta.
Jezero je raj za lovce i lovna sezona traje od polovine avgusta do početka marta. U jezeru žive i 42 vrste ribe. Nije problem uloviti šarana, ukljevu, jegulju, klena ili pastrmuku.
Rekom Bojanom Skadarsko jezero povezano je sa Jadranskim morem. Leti temperatura vode ide i do 28 oC, što je idealno za kupanje, a zimi se priobalni delovi ponekad zalede. I danas se priča kako je 1956. godine celo jezero bilo potpuno zaleđeno.
Turisti koji kreću u obilazak Skadarskog jezera, autobusom stižu ili u Rijeku Crnojevića ili u Virpazar. Rijeka Crnojevića i danas izgleda kao pre više vekova a Virpazar je malo naselje uz prugu, prilično zapušteno, ali dobro locirano.
Atrakcija Skadarskog jezera, čija se dubina kreće od 4 do 8 metara ( osim između ostrva Starčevo i Beška gde ide i do 44 metra) su i brojni ševari kroz koje se provlači turistički brodići, “polja” lokvanja, retke ptice i vodeni orah “kasaronj” koji raste u vodi, cveta u jesen, ali plod ne može da donese ako ne pada kiša.
Prelepih, peskovitih, šljunkovitih i kamenitih plaža ima na sve strane te se leti ovde kupa i na sredini jezera jer je toplo i bezbedno.
Izlet jezerom podrazumeva i posluženje na brodu. U ponudi su domaća loza, sokovi od pomorandži i šargarepe, koziji sir i priganice sa medom. Potom sledi riblji ručak od specijaliteta poput sušenih i svežih šarana i ukljeve. Jedino skobalja više nema jer je gotovo istrbljen. Sve se to, naravno, zaliva čuvenim crmničkim vinima.
Fotografije: Dušan Milijić
