U dolini reke Mlave, između Petrovca na Mlavi i Žagubice, 65 km od Požarevca, u srcu Gornjačke klisure, naslonjen na padine planine Ježevac, tamo gde po predanju mogu da prođu samo reka Mlava i vetar gornjak, ugnjezdio se manastir “Ždrelo”, kasnije nazvan “Gornjak”. Ime mu dolazi od gornjeg grada, jer se manastir prostire ispod utvrđenja na Ježevcu. Ovaj, danas jedini živi, manastir u Gornjačkoj klisuri izgrađen je u periodu od 1376. do 1380. godine kao zadužbina kneza Lazara. Vojske i pustinjaci stvorili su  svoje utvrđenje i duhovno boravište. Sudeći po istorijskim izvorima ovde se živelo bez prekida te je u manastiru boravilo od 40 pa do 400 monaha.

Po legendi, koju je zabeležio Feliks Kanic, na ovom mestu u steni prvobitno se nalazila isposnica Svetog Save. Kasnije je dograđena i pretvorena u manastirski hram posvećen Blagoveštenju presvete Bogorodice. Ktitor je bio despot Stefan Lazarević koji je ovde imao i svoju rezidenciju, a sam manastir, koji je predao na upravu Grigoriju Sinaitu, podigao je za seljane okolnih dvadsetak sela. Osnivačku povelju manastiru Gornjak knez Lazar je izdao 1. avgusta 1378. godine, a potvrdio je patrijarh Spiridon, jer je knez želeo “da učini mali prinos Bogorodici s nadom u njenu pomoć na Strašnom sudu Hristovom”. Pod okriljem resavske škole manastira Manasije ovo je postao još jedan centar u kome su se pisale i prepisivale knjige.

Kako je Gornjak je sagrađen ispod same isposnice pustinjaka Grigorija, čije se mošti nalaze u crkvi i smatraju se čudotvornim, narod i danas veruje da pomažu bolesnima da ozdrave. Isposnica je dobro sačuvana i smeštena je u pećini na steni iznad samog hrama. Budući da su manastir Turci palili i pljačkali, freske u kapeli Svetog Nikole bolje su očuvane od ostlih živopisa. Od srednjovekovnih građevina sačuvane su glavna manastirska crkva, posvećena Vavedenju, i kapela u pećini, posvećena Svetom Nikoli.
Danas je manastir otvoren za goste i turiste kojih ima sa svih strana sveta.